Fundacja Trzy Trąby

O nas

Historia

Na mocy podpisanej w 1413 r. unii horodelskiej, w ramach której prawa szlachty polskiej i litewskiej zostały zrównane, przodek rodziny imieniem Radziwiłł przyjął herb biskupa Mikołaja Trąby. Było to następstwem umocnienia unii, w ramach której 47 polskich rodów przyjęło do swoich herbów 47 rodzin bojarskich z Wielkiego Księstwa Litewskiego. Z zachowanych najwcześniejszych źródeł wyłania się obraz rodu, który szybko buduje swoją pozycję majątkową i polityczną już w wieku XV. W kolejnym stuleciu, czyli od pokolenia Mikołaja Radziwiłła Czarnego, Mikołaja Rudego i królowej Barbary, aż do połowy wieku XVII, obserwujemy galerię wielu wybitnych osób z rodu Radziwiłłów, które odcisnęły piętno na swoich czasach. Byli wśród nich wybitni politycy (Mikołaj Czarny, Mikołaj Rudy, Albrycht Stanisław), wielcy wodzowie (Krzysztof Piorun, Krzysztof II, Janusz, Bogusław), mecenasi (Radziwiłłowie birżańscy), protektorzy religii (kardynał Jerzy), pisarze i podróżnicy (Mikołaj Krzysztof Sierotka).

 Akt Unii horodelskiej z 1413 r.; zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie

Akt Unii horodelskiej z 1413 r.; zbiory Muzeum Narodowego w Krakowie

 Gobelin ze sceną nadania tytułu książęcego Mikołajowi VI Radziwiłłowi, połowa XVIII w.; zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie

Gobelin ze sceną nadania tytułu książęcego Mikołajowi VI Radziwiłłowi, połowa XVIII w.; zbiory Muzeum Narodowego w Warszawie

Wraz z kryzysem widocznym w całej Rzeczypospolitej od drugiej połowy XVII w., następuje też osłabienie kolejnych pokoleń Radziwiłłów. Wymiera linia birżańska, która obfitowała w tak wielu wybitnych przedstawicieli. Wymiera gałąź klecka i ołycka. Linia nieświeska koncentruje nieznane wcześniej bogactwo materialne w jednym ręku. Pozostałe gałęzie linii nieświeskiej są zmarginalizowane pod względem majątkowym. To wszystko rzutuje na zauważalny spadek znaczenia całej rodziny w wieku XVIII. Michał Kazimierz Rybeńko i Karol Stanisław Panie Kochanku, stają się ikonami sarmatyzmu. Przechodzą do polskiej historii jako uosobienie tej kultury. Wiek XIX jest okresem, kiedy Radziwiłłowie stają się rodziną prawdziwie europejską, kosmopolityczną. We wszystkich żyjących wtedy liniach, poza chylącą się ku końcowi linią berdyczowską, dochodzi do wielu małżeństw z rodzinami europejskimi.

 Zamek w Nieświeżu

Zamek w Nieświeżu

 Zamek w Ołyce

Zamek w Ołyce

Upadek Rzeczypospolitej tworzy nową rzeczywistość polityczną. Radziwiłłowie jako jedna z nielicznych rodzin obecni są we wszystkich trzech zaborach. Po krótkim okresie bardziej patriotycznego nastawienia (Dominik, Michał Gedeon) rodzina przyjmuje w polityce postawę trójlojalizmu, oznaczającą, że w każdym zaborze prawowitym suwerenem jest odpowiedni cesarz. Od strony politycznej, największe znaczenie Radziwiłłowie zyskują w Prusach, dzięki małżeństwu Antoniego Henryka z Luizą ks. Pruską.
Lata międzywojenne to okres mocnego wrastania kosmopolitycznej rodziny w ziemie dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej. Radziwiłłowie są obecni i aktywni politycznie nie tylko w Rzeczypospolitej (Janusz Franciszek-ordynat ołycki i Krzysztof z linii szydłowieckiej), ale odgrywają istotną rolę w polityce lokalnej na terenach dzisiejszej Ukrainy i Białorusi (Maria Magdalena Radziwiłłowa z Zawiszów-Kierżgajło, Edmund).
W latach 1918-1939 Radziwiłłowie byli jedyną starą rodziną litewską, obecną we wszystkich częściach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego.

 Maria Magdalena Radziwiłłowa z Zawiszów-Kierżgajło

Maria Magdalena Radziwiłłowa z Zawiszów-Kierżgajło

 Janusz Radziwiłł z żoną Anną Lubomirską

Janusz Radziwiłł z żoną Anną Lubomirską